Արևմուտքի կնքահայրությամբ ու ֆինանսավորմամբ, ինչպես նաև ռուսական կողմի հազար ու մի բացթողնման արդյունքում Հայաստանը շատ սահուն կերպով վերածվում է հակառուսաստանյան Անդրկոսվկասյան սեյմի վերջին բաղկացուցիչը` թուրքիայի քավորությամբ և Եվրոպայի «բարձր հովանու ներքո».
Արևմուտքի հետ առնվազն ինձ համար բոլոր հարցերը վաղուց պարզ էին, բայց եթե պաշտոնական Մոսկվան այժմ թույլ է տալիս Հայկական լեռնաշխարհում իրենց վերջին դարպասի կորուստը, ապա իրենք էլ պետք է պատրաստ լինեն նրան, որ այդ դարպասը տեղափոխվելու է Կովկաս և գուցե՝ ավելի խորը:
Ժամանակին օսմանյան բեյլիկությունը թերագնահատողները հետո ստիպված էին անդադար պատերազմել Օսմանյան կայսրության դեմ:
Վահե Գրիգորյան